Trong những năm gần đây, lĩnh vực xuất nhập khẩu đã trải qua những bước phát triển đáng kể, tạo ra nhiều cơ hội nghề nghiệp đa dạng. Nếu bạn đang quan tâm và có ý định theo đuổi ngành xuất nhập khẩu, chắc hẳn bạn đã nghe đến thuật ngữ “cán cân xuất nhập khẩu”. Trong bài viết này, OZ Freight sẽ giúp bạn hiểu rõ hơn về cán cân xuất nhập khẩu và cách tính toán nó.
Cán cân xuất nhập khẩu là gì ?
Cán cân xuất nhập khẩu, còn được gọi là cán cân ngoại thương, là một bảng đối chiếu giữa tổng giá trị xuất khẩu và giá trị nhập khẩu của một quốc gia trong một giai đoạn nhất định. Nó đo lường sự chênh lệch giữa giá trị xuất khẩu và giá trị nhập khẩu.
- Khi tổng giá trị xuất khẩu vượt qua tổng giá trị nhập khẩu ( giá trị xuất khẩu – giá trị nhập khẩu > 0), cán cân xuất nhập khẩu được gọi là xuất siêu.
- Ngược lại, khi tổng giá trị nhập khẩu vượt qua tổng giá trị xuất khẩu ( giá trị xuất khẩu – giá trị nhập khẩu < 0), cán cân xuất nhập khẩu được gọi là nhập siêu.
- Nền kinh tế đạt được trạng thái hiệu quả nhất chỉ khi mà cán cân xuất nhập khẩu đạt mức cân bằng ( tức là giá trị xuất khẩu – giá trị nhập khẩu = 0)
Vai trò của cán cân xuất nhập khẩu :
Cán cân xuất nhập khẩu phản ánh mối quan hệ giữa hoạt động xuất khẩu và hoạt động nhập khẩu, và có vai trò quan trọng như sau:
- Đối với xuất khẩu: Cán cân xuất nhập khẩu đóng vai trò thúc đẩy sự tăng trưởng kinh tế bằng cách tạo ra lợi nhuận từ hoạt động xuất khẩu. Việc xuất khẩu hàng hóa và dịch vụ giúp nâng cao sản lượng và tạo việc làm, từ đó tăng lượng tiêu dùng nội địa. Cán cân xuất nhập khẩu cũng cung cấp nguồn tài nguyên tài chính cho hoạt động sản xuất và đầu tư trong lĩnh vực xuất khẩu.
- Đối với nhập khẩu: Cán cân xuất nhập khẩu đóng vai trò thúc đẩy quá trình công nghiệp hóa và hiện đại hóa của quốc gia. Qua hoạt động nhập khẩu, quốc gia có thể tiếp cận nguồn hàng hóa, công nghệ và nguồn lực không tồn tại hoặc có giá trị kinh tế cao hơn trong nước. Điều này mở ra nhiều lựa chọn cho người tiêu dùng và đáp ứng nhu cầu thị trường trong một cách hiệu quả hơn.
Tóm lại, cán cân xuất nhập khẩu có vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy tăng trưởng kinh tế và phát triển công nghiệp của một quốc gia, bằng cách tạo ra lợi nhuận từ hoạt động xuất khẩu và đáp ứng nhu cầu thị trường thông qua hoạt động nhập khẩu.
Các yếu tố ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu
Cán cân xuất nhập khẩu, trong hoạt động thương mại, sẽ chịu ảnh hưởng của nhiều yếu tố khác nhau, bao gồm:
Yếu tố xuất khẩu
Yếu tố này bao gồm nhu cầu thị trường xuất khẩu, thời điểm, tình hình kinh tế và biến động giá cả. Nhu cầu của người tiêu dùng có thể thay đổi theo thời gian và sự biến động của tình hình kinh tế, ảnh hưởng đến khối lượng và giá trị xuất khẩu. Thị trường xuất khẩu cũng có thể có những biến động và thay đổi quy mô, ảnh hưởng đến cân bằng của cán cân xuất nhập khẩu.
Yếu tố nhập khẩu
: Nhu cầu nhập khẩu hàng hóa mà quốc gia không sản xuất hoặc sản xuất không đủ có thể thay đổi và ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu. Sự tăng trưởng kinh tế và thu nhập cao có thể tăng nhu cầu nhập khẩu, trong khi giá cả và sự cạnh tranh của hàng hóa xuất khẩu cũng có thể ảnh hưởng đến quyết định nhập khẩu. Sự biến động trong yếu tố này có thể làm thay đổi cân bằng của cán cân xuất nhập khẩu.
Tỷ giá hối đoái
Tỷ giá hối đoái là yếu tố quan trọng nhất ảnh hưởng đến cán cân xuất nhập khẩu. Sự biến động của tỷ giá hối đoái sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến giá trị xuất khẩu và nhập khẩu của một quốc gia. Khi tỷ giá hối đoái thay đổi, giá trị các loại tiền tệ sẽ biến động, làm thay đổi giá trị hàng hóa khi được quy đổi. Điều này có thể tạo ra sự thay đổi trong cán cân xuất nhập khẩu.
Cán cân xuất nhập khẩu là một sự cân đối giữa các yếu tố xuất khẩu và nhập khẩu trong hoạt động thương mại của một quốc gia. Sự biến động và tương tác của các yếu tố trên có thể ảnh hưởng đến cân bằng của cán cân xuất nhập khẩu.
Cách tính cán cân xuất nhập khẩu :
Công thức tính cán cân xuất nhập khẩu
Cán cân xuất nhập khẩu = giá trị hàng xuất khẩu – giá trị hàng nhập khẩu.
Trong đó:
- Giá trị hàng xuất khẩu : giá trị hàng hóa, dịch vụ đã xuất bán ra nước ngoài.
- Giá trị nhập khẩu: là những giá trị hàng hóa, dịch vụ được nhập về từ nước ngoài về, để kinh doanh, buôn bán và đem lại lợi nhuận cho các cá nhân, tổ chức, doanh nghiệp.
Ý nghĩa của các giá trị dương và âm
Trong cán cân xuất nhập khẩu, giá trị dương và âm có ý nghĩa khác nhau và thể hiện tình hình kinh tế của một quốc gia như sau:
Giá trị dương (xuất siêu): Giá trị xuất khẩu – Giá trị nhập khẩu > 0
Khi giá trị xuất khẩu vượt quá giá trị nhập khẩu, tức là cán cân xuất nhập khẩu có giá trị dương, được gọi là xuất siêu. Điều này cho thấy quốc gia đó xuất khẩu nhiều hơn họ nhập khẩu, có thặng dư trong hoạt động thương mại. Xuất siêu có thể tượng trưng cho sự cạnh tranh và sự mạnh mẽ trong ngành xuất khẩu của quốc gia đó, cung cấp thu nhập từ việc bán hàng hóa và dịch vụ cho thị trường quốc tế.
Giá trị âm (nhập siêu): Giá trị xuất khẩu – Giá trị nhập khẩu < 0
Khi giá trị nhập khẩu vượt quá giá trị xuất khẩu, tức là cán cân xuất nhập khẩu có giá trị âm, được gọi là nhập siêu. Điều này cho thấy quốc gia đó nhập khẩu nhiều hơn họ xuất khẩu, có thâm hụt trong hoạt động thương mại. Nhập siêu có thể tượng trưng cho sự phụ thuộc vào hàng hóa và dịch vụ nhập khẩu, tiêu thụ quá mức so với khả năng sản xuất nội địa. Nhập siêu có thể dẫn đến sự giảm sút trong sản xuất và thúc đẩy nợ nước ngoài.
Có thể thấy, giá trị dương và âm trong cán cân xuất nhập khẩu thể hiện tình hình kinh tế của một quốc gia, với giá trị dương (xuất siêu) cho thấy sự cạnh tranh và thặng dư trong xuất khẩu, trong khi giá trị âm (nhập siêu) cho thấy sự phụ thuộc và thâm hụt trong nhập khẩu.
Tình hình cán cân xuất nhập khẩu tại Việt Nam
Ngày 29-5-2023, Tổng cục Thống kê đã công bố rằng tổng cộng 5 tháng đầu năm 2023, giá trị xuất nhập khẩu hàng hóa ước tính đạt 262,54 tỷ USD, giảm 14,7% so với cùng kỳ năm trước. Trong đó, giá trị xuất khẩu hàng hóa ước tính đạt 136,17 tỷ USD, giảm 11,6%, và giá trị nhập khẩu hàng hóa ước tính đạt 126,37 tỷ USD, giảm 17,9% so với cùng kỳ năm trước. Cán cân thương mại hàng hóa trong 5 tháng đầu năm 2023 ước tính có số dư dương (xuất siêu) là 9,8 tỷ USD.
Hiện nay, cơ cấu xuất nhập khẩu của nước ta được phân chia thành hai loại chủ yếu như sau:
Cơ cấu mặt hàng xuất nhập khẩu:
Đây là sự phân loại của các mặt hàng xuất nhập khẩu, là một phần của cơ cấu thương mại và thể hiện tỷ lệ tương quan với thị trường xuất nhập khẩu. Hiện nay, nước ta có sự đa dạng hóa cơ cấu xuất nhập khẩu với các hình thức sau:
- Mặt hàng xuất khẩu theo ngành công nghiệp,: chẳng hạn như công nghiệp nặng, khoáng sản, công nghiệp nhẹ, nông nghiệp, công nghiệp,…
- Mặt hàng xuất khẩu dựa vào công dụng, chức năng của mặt hàng: bao gồm nguyên liệu sản xuất và tiêu dùng.
- Mặt hàng xuất khẩu dựa vào trình độ kỹ thuật của sản phẩm: từ các sản phẩm thô sơ đến các sản phẩm chế biến và sơ chế.
- Hàng hóa xuất khẩu cũng phụ thuộc vào các yếu tố để sản xuất.
Cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu:
Đây là sự phân chia giá trị hàng hóa theo nền kinh tế của một quốc gia và thị trường tiêu thụ của hàng hóa đó. Cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu thể hiện mối quan hệ thương mại giữa các quốc gia và các vùng lãnh thổ trên thế giới, được ảnh hưởng bởi các yếu tố chính trị, kinh tế, văn hóa, khoa học kỹ thuật và nhiều yếu tố khác.
Cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu được phân chia dựa trên kinh tế của từng quốc gia và thị trường mà hàng hóa hướng đến. Mối quan hệ giữa các quốc gia có ảnh hưởng lớn đến quan hệ thương mại và cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu của hàng hóa. Các yếu tố chính trị, kinh tế, văn hóa,… cũng đóng vai trò quan trọng trong việc xác định cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu.
Việt Nam là một trong số các quốc gia có quy mô xuất nhập khẩu hàng hóa lớn. Thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu là một xu hướng cần thiết để đảm bảo phát triển bền vững. Khi thay đổi cơ cấu xuất nhập khẩu, kinh tế Việt Nam có thể tận dụng cơ hội nhảy vọt, và sản lượng xuất nhập khẩu có thể tăng mạnh. Tuy nhiên, để đạt được những kết quả chính xác, cần có các phương án phù hợp và khả thi.
Trên đây là những chia sẻ của OZ Frieght về cơ cấu thị trường xuất nhập khẩu. Hy vọng rằng thông tin này sẽ hữu ích cho những người làm việc trong ngành xuất nhập khẩu hoặc quan tâm đến lĩnh vực này. Ngoài ra nếu bạn đang tìm kiếm một công ty Forwarder có kinh nghiệm dày dặn và lâu đời về xử lý các vấn đề thuộc ngành xuất nhập khẩu hãy liên hệ với chúng tôi để được tư vấn và hỗ trợ một cách nhanh chóng và nhiệt tình nhất.
Trân trọng!
